ركود در صنعت فرش دستباف| فرش‌هايي كه اين روزها در كنج پستوها خاك مي‌خورد / رقبا بازار فرش را از ايران ربودند
گروه استان‌ها ـ فرش دستباف خراسان جنوبي كه روزگاري در آن سوي مرزها مشتري هاي پر وپاقرصي داشت، حال در اين روزهاي كرونايي حال ناخوشي دارد و كشورهاي ديگر بازار رقابت را از ايران ربوده اند و فرش اين منطقه و حتي فرش ايران روزهاي خوشي ندارند.
به گزارش خبرگزاري تسنيم از بيرجند، به سراغ هركدامشان كه مي‌روي حال و روز خوشي ندارند، دست‌هاي پر آبله و ترك خورده را نشان مي‌دهند، دست‌هايي كه در روزهاي كرونايي بيشتر به سمت دار قالي و قالي بافي رفته است اما مزدش را دريافت نمي‌كند، چرا كه در اين روزهاي كرونايي فرش‌هاي خوش رنگ و نقش دستباف كه روزي آن سوي مرزها برايش سر و دست مي‌شكستند امروز در كنج پستوي انبارها خاك مي‌خورد و مشتري خوبي ندارد.
تنها دلالان هستند كه با اندك قيمتي فرش را كاسب شده و راهي مي‌شوند، در حالي كه نبود بيمه درد مشترك بيشتر قالي بافان در خراسان جنوبي است دردي كه سال‌هاي سال با آن دست و پنجه نرم كردند و با وجود انواع دردها و رنج‌ها اما همچنان در انتظار روزهاي خوش براي اين حرفه هستند.
اما دردشان تنها اين نيست چرا كه بازاريابي محصولات،گراني مواد اوليهو رونق نداشتن فرش دستباف در اين روزها هم بر گنجينه دردهايشان افزوده است.
سابقه قاليبافي خراسان جنوبي به 600 سال قبل بر مي گردد
بدون شك سابقه قاليبافي در خراسان جنوبي، به سال‌هاي بسيار دور باز مي‌گردد و مكان‌هاي قاليبافي از زمان حكومت شاهرخ ميرزا به حدود 600 سال پيش برمي‌گردد و رج به رج و نقشه به نقشه در اين 600 سال گذشت تا به امروز رسيده است.
روزگاري فرش‌هاي اين ديار بر سر زبان‌ها بود اما امروز حال و روز خوشي ندارند، دلشان از كرونا، تحريم‌ها و دلالان سخت گرفته است، هنر سر انگشتانشان در زيرزمين‌ها و انبارها خاك مي‌خورد، هنري كه در چند سال اخير در بازارهاي آمريكا و اروپا برايش سر و دست مي شكستند، حال تنفس مصنوعي مي خواهد.
اگر در چند سال گذشته گذرتان به برخي از روستاهاي خراسان جنوبي به ويژه بخش مود و قهستان مي افتاد صداي دل نشيني از كوچه كوچه‌هاي روستا به گوش مي‌رسيد صدايي كه حكايت از توليد و آواي خوش زندگي داشت.
6 قرن است كه هنرمندان خراسان جنوبي با هنر ديرينه فرش خو گرفته اند وبر تاروپود آن گره عشق مي‌زنند، هنري كه سينه به سينه تا به امروز ادامه يافته است، ارثي كه نتيجه سرپنجه زنان ومردان هنرمندي است كه با آن نقش‌هايي از ريز ماهي گرفته تا لچك، ترنج و خشتي را بر تاروپود فرش مي‌زنند تا چشم مردماني را از خارج مرزهاي اين ديار به خود خيره كنند و آنها انگشت حيرت از اين هنر ارزشمند را بر دهن گيرند.
درآمدي چنداني نصيب قالي باف نمي شود
بيشتر بخوانيد:
هرچند زماني كه اين هنر در اوج بود بيشتر روستاييان خراسان جنوبي در كنار كار كشاورزي و دامداري از اين طريق هم امرار معاش مي كردند و برخي هم تنها به همين شغل اشتغال داشتند اما در چند سالي كه ركود بر بازار فرش حاكم شده تعداد زيادي از روستاييان ديگر پشت دارهاي قالي نمي‌نشينند زيرا درآمد چنداني از اين راه نصيب آنها نمي‌شود.
با ركودي كه بربازار فرش جهان و كشور و به تبع آن خراسان جنوبي حاكم است در حال حاضر شاهد رونق آنچناني در اين صنعت نيستيم.
روزگاري نه چندان دور هنر خراسان‌جنوبي با نام هنرهاي اصيلي چون فرش قهستان و فرش مود همراه بوده است و تا همين امروز نيز يكي از افتخارات استان در حوزه هنر آوازه جهاني فرش دستباف ديار خاوران است، اما تنها افتخار كردن به آنچه داشته‌ايم براي آينده كفايت نمي‌كند بلكه اگر مي‌خواهيم در سال‌هاي آتي نيز همچنان بر هنر هنرمندان خراسان‌جنوبي در حوزه قالي و قاليچه و فرش بباليم بايد جوياي مشكلات كساني باشيم كه با دستان پر توان خود بر تار و پود فرش نقش مي‌زنند.
شايد وقت آن رسيده كه فرش دستبافت استان هم همچون مسائلي مانند اشتغال، بي‌آبي و ديگر معضلات استاني جزو اولويت‌ها قرار گيرد پيش از آن‌كه صداي بافتن آن براي هميشه به خاموشي سپرده شود.
حال ناخوش فرش دستباف
اكنون حال فرش دستباف خوب نيست، گويا افزايش توليد و كاهش تقاضا مشكلات ديگري را براي اين روزهاي كرونايي قالي بافان رقم زده است.
يكي از بافندگان فرش و تابلو فرش‌هاي دستباف در خراسان جنوبي نيز مي گويد: طرح ريزه ماهي فرش خراسان جنوبي در دنيا حرف اول را مي‌زند اما به آن توجهي نمي‌شود.
ملكي با بيان اينكه بايد اين هنر اصيل استان را به نسل‌هاي بعدي آموزش دهيم تا به فراموشي سپرده نشود، افزود: رونق دادن به اين هنر هزينه‌هاي سنگيني ندارد و هر هنرمند با داشتن يك دار قالي در خانه هم مي‌تواند فعاليت كند اما متاسفانه از سوي مسئولان توجهي به اين رشته نمي‌شود.
وي بيمه را يكي از مشكلات اصلي در اين حوزه عنوان كرد و افزود: متاسفانه چندين سال است كه سهميه براي بيمه قاليبافان در استان نداريم و براي بافندگان قالي مزاياي زيادي وجود ندارد ودرآمد آنها از اين شغل پايين است كه مسئولان بايد به وضع اقتصادي افرادي كه صنايع دستي را احيا مي‌كنند رسيدگي كنند.
اين بافنده فرش دستباف در استان ادامه داد: قالي بافي مشكلات جسمي و بيماري‌هايي از درد دست و ضعيف شدن چشم، تا كمردرد و آرتروز را براي بيشتر فعالان در اين كار به همراه دارد، بافنده فرش ادعاي زيادي ندارد اما به او توجهي نمي‌شود،اگر به دنبال اشتغال براي جوانان هستيم اين هنر در خراسان‌جنوبي مي توانست براي ورود بسياري از جوانان مطلوب باشد.
نبود صادرات و ركود بازار سبب انبار اين هنر زيبا شد
ديگر بافنده فرش دستباف در قهستان هم معتقد است كه هنوز هم افرادي هستند كه به دليل نبود شغل ديگر با دستمزدهاي كم قالي مي بافند اما فرش‌هايي كه در سال‌هاي گذشته بافته ايم هنوز بر روي دستانمان مانده است چرا كه نبود صادرات و ركود بازار اين هنر زيبا جايش در انبار شده است.
اكبري با بيان اينكه نسل جوان در اين صنعت فعاليت ندارند و بيشتر بافندگان را افراد مسن تشكيل مي‌دهند، افزود: روزهايي را سپري مي‌كنيم كه بافندگان فرش دستباف با كمترين درآمد، دارهاي قالي را سر پا دارند در حالي كه درآمدشان بسيار ناچيز است.
به گفته وي فرش‌هاي توليدي در بيشتر روستاها روي دستشان مانده است و با كمترين قيمت توسط دلالان خريداري مي‌شود.
اما آنچه در اين ميان مطرح است اينكه وجود موانعي اعم از تحريم‌ها و قوانين داخلي مانند پيمان سپاري از يك سو و پا گذاشتن كرونا بر فرش استان از سويي ديگر بافندگان را در مضيقه قرار داده و اميدشان را براي ادامه كار كم رنگ كرده است.
چشم‌ها در انتظار رونق دوباره خريد و فروش
بازار همچنان كساد است و چندان معامله‌اي انجام نمي‌شود، چشم‌ها در انتظار رونق دوباره خريد و فروش يكي از بهترين هنرهاي دستي مردان و زنان اين ديار است. روزها يكي پس از ديگري سپري مي‌شود و قاليبافي منطقه مانند گذشته رنگ به خود نمي‌گيرد و آنچه از دارها باقي مانده فقط براي گذران زندگي برخي روستاييان است.
رئيس اتحاديه فرش دستباف خراسان جنوبي هم در گفت‌وگو با خبرنگار تسنيم اظهار كرد: با توجه به شرايط جامعه و زحمت زياد، بافت فرش براي بافنده صرفه اقتصادي ندارد و بافندگان به دليل نبود شغل چاره‌اي جز بافت فرش ندارند و در خراسان جنوبي بيش از 50 هزار بافنده تمام وقت، نيمه وقت و پاره وقت دارد كه در حال حاضر كمتر از چهار هزار نفر زير پوشش بيمه تامين اجتماعي هستند.
توان توليد در هر مقدار كه بازار طلب كند داريم
محمد كاميابي مسك افزود: به دليل خشكسالي و كاهش كسب و كار‌هاي كشاورزي و دامداري و همچنين نبود صنعت بزرگ و اشتغالزايي در خراسان جنوبي، تقريبا در تمامي روستاهاي خراسان جنوبي، دارهاي قالي وجود دارد و ما توان توليد در هر مقدار هم كه بازار طلبد كند داريم فقط بايد با آموزش و ساماندهي بافندگان
توليد فرش دستباف را روز به روز تخصصي تر كنيم و بازار فروش و صادراتش را نيز رونق ببخشيم.
وي با بيان اينكه براثر شيوع اين ويروس تعدادي از مردم بيكار و در زمينه توليد فرش فعال شدند، بيان كرد: هرچند اين افزايش توليد فرش در وضعيت ركود بازار فروش، دغدغه بزرگي است چرا كه آفت و ركود بر بازار فرش افزوده مي.شود و توليد بسيار بالاتر از مصرف و صادرات است و اينها به ضرر بافنده است.
رئيس اتحاديه فرش دستباف خراسان جنوبي با بيان اينكه سال گشته 190 هزار متر مربع فرش دستباف در استان توليد شد كه از نظر متراژ 10 درصد و از نظر ارزش 30 درصد نسبت به سال‌هاي قبل افزايش يافته است گفت: علت افزايش توليد فرش در استان شيوع كرونا است چرا كه براثر شيوع اين ويروس تعدادي از مردم بيكار و در زمينه توليد فرش فعال شدند.
كاميابي مسك افزود: آمار دقيقي از صادرات فرش دستباف به دست ما نرسيده و سال گذشته حدود 30 تا 35 درصد فرش توليدي استان صادر شده است، مابقي در داخل كشور به فروش رسيد يا روي دست تجار، واسطه‌ها و بافنده باقي مانده است و به دليل صادرات كم، فرش دستباف در بدترين وضعيت خود از نظر صادرات و ركود در 50 سال اخير قرار دارد و تحريم‌ها نيز در نبود ارزآوري فرش بسيار تاثيرگذار بوده و باعث شده است كه فرش ساير كشورهاي منطقه جايگزين فرش كشورمان در بازارهاي جهاني شود.
شناسايي بازارهاي خارجي جديد
وي تصريح كرد: همچنين ما در خراسان جنوبي طراح فرش نداريم و بافندگان همچون قديم ذهني مي‌بافند و تنها 10 درصد توليدات ما، به روز است و تحريم‌ها سبب شده تا فرش ديگر كشورها از جمله هند و پاكستان جايگزين فرش كشور ما در بازارهاي جهاني شود.
وي كه معتقد است دولت بايد بازارهاي خارجي جديدي را براي عرضه فرش شناسايي كند تا فروش فرش رونق گيرد به تحريم‌هاي آمريكايي و اروپايي اشاره كرد و گفت: پيش از اين، صادرات فرش دستباف ايران و همچنين خراسان جنوبي چنان رونقي و نام و نشاني داشت.
خنثیکنندههای غذایی آلایندهها