اينكه يك گياه، داروئي باشد به اين معني نيست كه حتماً در درمان و در ارتباط با خواصي كه به آن نسبت مي‌دهند مؤثر باشد چرا كه ميزان مواد مؤثره گياه به عوامل متعددي نظير نوع خاك، ميزان آب، دما، ارتفاع محل رويش، شرايط پرورش، زمان و نحوه جمع‌آوري
تحريريه زندگي آنلاين : اصطلاح گياه داروئي به آن دسته از گياهان اطلاق مي‌گردد كه داراي خواص درماني شناخته شده‌اي هستند و حداقل مواد مؤثره براي ايجاد اثر درماني و داروئي مربوطه را دارا مي‌باشند.
اينكه يك گياه، داروئي باشد به اين معني نيست كه حتماً در درمان و در ارتباط با خواصي كه به آن نسبت مي‌دهند مؤثر باشد چرا كه ميزان مواد مؤثره گياه به عوامل متعددي نظير نوع خاك، ميزان آب، دما، ارتفاع محل رويش، شرايط پرورش، زمان و نحوه جمع‌آوري، خشك كردن، بسته‌بندي و نحوه انبارداري بستگي دارد.
مقالات بيشتر:گل فروشي ستارخان
بعضاً گياهاني كه به ظاهر داروئي هستند به دليل كمبود مواد مؤثره قادر به اثرگذاري درماني نمي‌باشند. كيفيت گياه داروئي را از ظاهر آن نمي‌توان ارزيابي كرد و فقط پس از تعيين مقدار مواد مؤثره آن در آزمايشگاه و انجام تست‌هاي ميكروبي و قارچي و خرده‌نگاري آن مي‌توان به اظهارنظر پرداخت.
بسياري از گياهان داروئي موجود در بازار كه در عطاري‌ها و ساير مراكز فروش در دسترس مي‌باشند از مرغوبيت و كيفيت لازم برخوردار نيستند و بعضاً به دليل شرايط نامناسب جمع‌آوري و نگهداري دچار آلودگي‌هاي قارچي و ميكروبي مي‌باشند كه با چشم ديده نمي‌شود. در يك گياه داروئي مواد مؤثره متعدد با ساختمان‌هاي ملكولي متفاوتي وجود دارند كه گاهي تعداد آنها به بيش از هزار ماده به مقادير كم و زياد مي‌رسد. اين مواد در طول زمان رشد گياه به مرور به وجود مي‌آيند و كم و زياد مي‌شوند و يا تبديل به مواد ديگر مي‌شوند به اين ترتيب زمان جمع‌آوري گياه مهم است. گياه داروئي بايد در زماني برداشت شود كه بيشترين موادِ داراي خاصيت درماني در آن موجود باشد. پس از آن نحوه جمع‌آوري، خشك كردن، بسته‌بندي، نگهداري و انبارداري نيز در ميزان مواد مؤثره و آلودگي ميكروبي و قارچي آن مؤثر است.
داروي گياهي چيست؟
داروي گياهي داروئي است كه با استفاده از مواد مؤثره استحصالي از گياهان داروئي به اشكال مختلف داروئي نظير قرص، شربت، قطره، پماد، كپسول و غيره، فرمولاسيون و ساخته مي‌شود. يك داروي گياهي معمولاً حاوي تعداد زيادي ماده مؤثره است و مقدار مواد مؤثره اصلي آن اندازه‌گيري شده است.
با مصرف و تجويز يك داروي گياهي توسط پزشك و داروساز وضعيت ورود انواع مواد مؤثره به بدن بيمار تحت كنترل مي‌باشد و همين موضوع يك وجه تمايز مهم و رجحان مصرف داروي گياهي به گياه داروئي مي‌باشد چرا كه در مصرف گياه داروئي ميزان مواد مؤثره وارده به بدن نامشخص بوده كنترلي روي آن نيست در حالي‌كه با مصرف يك داروي گياهي استاندارد شده و داراي مجوز از اداره داروي وزارت بهداشت، ميزان مواد مؤثره وارده به بدن مشخص مي‌باشد و تنظيم دوز درماني دارو ممكن مي‌گردد. به دليل تنوع و تعدد مواد مؤثره در داروهاي گياهي، اغلب اثرات يك داروي گياهي متعدد و حتي خيلي اوقات از يك داروي گياهي مي‌توان در بيماري‌هاي كاملاً متفاوتي استفاده كرد.
به‌عنوان مثال بيش از دو هزار سال است كه از گياه بابونه در درمان مشكلات گوارشي و التيام زخم‌ها و التهابات مجراي گوارش و اسپاسم‌هاي (پيچش‌هاي) معده و روده استفاده مي‌شود. همين گياه و داروهاي ساخته شده از آن در دستگاه تنفسي نيز مؤثر بوده هنگام سرماخوردگي و سرفه در كاهش علائم آزار دهنده آن موثرند. از طرفي در بابونه يك ماده مؤثره بنام آپي‌ژنين وجود دارد كه داراي اثرات آرامبخشي مي‌باشد و خواب را تنظيم مي‌كند. مجموعه اين اثرات درماني به دليل مواد مؤثره مختلف اين گياه كه ساختار ملكولي متفاوتي نيز دارند به دست مي‌آيد. به دليل همين تنوع مواد و مقادير متفاوت آن در يك گياه دارويي و خواص مختلف درماني آن هميشه بهتر است از يك داروي گياهي دوزاژ شده و استاندارد و طبق راهنماي مصرف آن استفاده كنيم. در اصطلاح بين‌المللي به گياه داروئي «Medicinal herb» يا «Medicinal plant» و به داروي گياهي «Herbal medicine» گفته مي‌شود. بسياري از داروهاي گياهي به دليل احتمال كم بروز سميت و عوارض به صورت بدون نسخه نيز قابل عرضه و فروش در داروخانه‌ها مي‌باشند.
بعضاً مي‌بينيم كه در بروشورها و مقالات از اسامي لاتين براي يك گياه داروئي استفاده شده است كه براي روشن شدن انواع اين نام‌ها توضيحاتي را عرض مي‌كنم. نام علمي يك گياه كه معمولاً در كتابهاي علمي و مقالات تخصصي و بروشورهاي داروئي ذكر مي‌شود و بعضاً به‌صورت پراكنده در نشريات و كتابهاي غير تخصصي نيز به آن برمي‌خوريم، يك نام مورد استفاده‌ي عمومي و يكسان در تمام دنياست و در همه كشورها‌ي دنيا زبان مشترك اطلاق يك گياه داروئي مي‌باشد. نام علمي سه قسمت دارد كه قسمت اول با حروف بزرگ انگليسي شروع مي‌شود و نام جنس گياه است قسمت دوم بطور كامل با حروف كوچك انگليسي نوشته مي‌شود و بيانگر گونه گياه است و قسمت سوم كه با حرف يا حروف بزرگ نوشته مي‌شود بطور اختصار نام دانشمند نام گذارنده را بيان مي‌كند به‌عنوان مثال گياه بابونه با نام علمي «ماتريكاريا كاموميلا» به صورت زير نوشته مي‌شود: MatricariachamomillaL. كه «Matricaria» بيانگر نام جنس گياه «chamomilla» نام گونه گياه و «L.» به اختصار بيانگر لينه دانشمند نام گذارنده آن است.
راه دوم بيان نام يك گياه در دنيا، استفاده از نام عمومي آن است. نام عمومي در واقع معروف‌ترين نام گياه است كه در كتب و مقالات و يا ميان عموم مردم دنيا رايج است. اين نام ممكن است شبيه به قسمتي از نام علمي يا متفاوت با آن باشد مثلاً نام عمومي گياه بابونه «كاموميل» مي‌باشد كه از نام گونه گياه گرفته شده است ولي نام عمومي گياه «Lawsoniainermis»، «Hehna» يا همان حنائي است كه همگي مي‌شناسيم. راه ديگر نام بردن از يك گياه، نام متعلق به يك كشور خاص است كه به «Region name» معروف است كه ممكن است در چند كشور مشابه باشد. چهارم نام محلي يك گياه است كه به آن «Local name» مي‌گويند و معمولاً در يك كشور يا يك منطقه خاص استفاده مي‌شود. در يك كشور ممكن است براي يك گياه چندين نام محلي متفاوت وجود داشته باشد. اطلاق نام تجاري و نام مترادف نيز از راه‌هاي ديگر نام بردناز يك گياه هستند.
داروهاي شيميائي كه ملكول‌ها و مواد مؤثره آن توسط بشر و در آزمايشگاه ساخته مي‌شود معمولاً از يك يا تعداد معدودي مواد مؤثره ساخته مي‌شود و به اشكال داروئي مختلف نظير آمپول، كپسول، قرص، پماد، قطره و... وجود دارد. اثرات درماني و مكانيزم اثر ملكولهاي داروهاي شيميائي مشخص مي‌باشد و عموماً علاوه بر اثرات درماني، عوارض جانبي مختلفي نيز از خود بجا مي‌گذارند كه اين اثرات و عوارض بسته به نوع دارو و فيزيولوژي بدن افراد متفاوت مي‌باشد.
در داروهاي گياهي برخلاف داروهاي شيميائي از مواد مؤثره طبيعيِ استحصالي از گياه داروئي استفاده مي‌شود. به دليل ساختار طبيعي و سازگاري اين مواد با بدن، عوارض كمتري را از خود نشان مي‌دهند. لازم به ذكر است كه ملكولهاي موجود در گياه نيز ساختمان شيميائي دارند و تفاوت آنها اين است كه ساخته دست بشر نيستند وگرنه آنها نيز از اتم‌هاي عناصر تركيب شده‌اند و با پيوند‌هاي شيميائي و بر مبناي قوانين فيزيك و شيميائي به هم متصل شده‌اند. بنده، نگارنده اين مقاله هميشه از مواد مؤثره به كار رفته در داروهاي شيميائي به‌عنوان «ملكولهاي بشر ساخت» و از مواد موثره‌ي به كار رفته در داروهاي گياهي به‌عنوان «ملكولهاي خدا ساخت» ياد مي‌كنم.
دلائل مختلف ساختاري و ماهيتي براي كمتر بودن عوارض ملكولهاي مواد مؤثره داروهاي گياهي وجود دارد كه بحث در اين مورد از موضوع اين مقاله خارج است. اميدوارم با توضيحات مختصري كه عرض كردم تا حدودي به روشن‌تر شدن مفاهيم گياهان داروئي و داروهاي گياهي كمك شده باشد.
مقالات ديگر:خانه سالمندان فاطمي
سهمیه سوخت این خودروها قطع خواهد شد